سفره هفت سین؛ سفره ای است که ما ایرانیان و البته برخی ازکشورهائی که نوروز را گرامی می دارند از ابتدای سال و قبل از تحویل سال در خانه خود می گسترند و گاهی تا پایان 13 همین روز نوروز این سفره که به سفره هفت سین معروف است را نگه می دارند. همه افراد خانواده از بزرگ و کوچک با لباسی آراسته در هنگام تحویل سال نو به گرداگرد این سفره نشسته و ضمن تلاوت آیات قرآن و دعای تحویل سال به گرفتن فال و خوش و بش مشغول می شوند. اجزای اصلی سفره هفت سین که در طول تاریخ دچار تغییراتی نیز بوده است در حال حاضر شامل موارد زیر است که هر یک از این اجزاء فلسفه وجودی و توجیهی خواص خود را دارند:
- سیر: نمادی برای دوری از چشم زخم است و محافظ خانه از پلیدی، به اعتقاد زرتشتیان بوی سیر باعث می شود پلیدی و دیوان از خانه گریزان شوند.
- سیب: نماد بارداری، زایش، سلامتی و پرستاری است. در برخی تفاسیر سیب به عنوان نماد مهرورزی نیز یاد شده است.
- سنجد: نماد دلبستگی و عشق است.
- سماق: نماد باران و همچنین عشق و محبت و حیات نیز هست.
- سرکه: نماد شادی، صبر و جاودانگی است.
- سمنو: نماد زایش گیاهی و بارور شدن گیاهان است و فراوانی خوراک و غذا و نیرو بخشی را نوید می دهد. این غذاخوشمزه از جوانه گندم تهیه می شود.
- سبزه: نماد شادابی، سرسبزی، خرمی و نیز آب های پاک است. معولاً از غلات گندم و جو و یا حبوباتی مانند عدس و ماش و یا ینجه برای کاشت سبزه استفاده می شود و در سیزدهمین روز از نوروز این سبزه به آب جاری و یا طبیعت سپرده می شود.
البته غیر از اجزاء بالا برخی چیزهای دیگری را جایگزین می کنند که صحیح نیست و دلیل این جایگزینی غالباً رعایت وجود هفت سین بر سر سفره می باشد. از جمله این مواد می توان به سکه، ساعت، سنبل، سپند و امثالهم اشاره کرد. ولی باید به این نکته اشاره کنیم که هر هفت عضو اصلی سفره هفت سین دارای ویژگی های خاص و یکسانی هستند که اصلی ترین این ویژگی ها:
1- خوراکی بودن همه اجزاء
2- طبیعی بودن همه اجزا است.
با این توصیف سایر مواردی که به غلط در جایگاه سفره هفت سین قرار می گیرند قابل قبول نبوده و نوعی بدعت در این کار به حساب می آیند.
به جز اجزاء هفتگانه سفره هفت سین برخی اجزا دیگر نیز در سر اغلب سفره های هفت سین نمایان است از آن جمله می توان به موارد زیر که فراگیر تر از بقیه هستند اشاره نمود:
- قرآن : این کتاب مقدس برای مسلمانان جایگاه ویژه ای دارد و در همه سفره های مقدس و با ارزش حضور دارد مانند سفره عقد- سفره دعا و ...
- ظرف آب: شامل کاسه یا کوزه ای پر از آب گواراست که برای برکت سفره و به نیت باران و فرآوانی گذاشته می شود. گاهی یک یا چند ماهی قرمز نیز در این ظرف قرار می دهند که البته از کار از قدمت چندانی برخوردار نیست.
- آینه: به نشانه جهان بی پایان گذاشته می شود. گاهی برای ازدیاد ثروت مقداری سکه در مقابل و یا روی آن گذاشته می شود.
- تخم مرغ رنگی: به نشانه یکسانی همه نژادها و تنوع انسان ها است. همچنین از تخم مرغ به عنوان نماد آفرینش و زایش نیز نام میبرند.
- تکه ای نان: برای برکت سفره از این نماد بهره می برند.
- دیوان حافظ و یا بوستان سعد: برای گرفتن فال از این کتاب ها بره می برند و معمولا بزرگ خانواده (اغلب پدر بزرگ) با گرفتن فال و تفعل باعث سرگرمی و نشاط حاضرین بر سر سفره هفت سین هنگام تحویل سال می شود.
البته به غیر این موارد چیزهایی مانند شیرینی، نان و پنیر، سبزی خوردن، شمع، شاخه هایی از گل سنیل و بیدمشک، شهد یا عسل، شاخه نبات، اسپند، انار و برخی چیزهای دیگر نیز توسط ما ایرانیان در سفره هفت سین قرار می گیرد که هرکدام به نیت و دلیل خواص خود است.